ગુજરાત વિધાનસભા ચૂંટણી 2022 માટે ભાજપ અને કોંગ્રેસ બંનેએ તૈયારીઓ શરૂ કરી દીધી છે. અન્ય રાજ્યોની જેમ ગુજરાતમાં પણ જ્ઞાતિ સમીકરણ વિશેષ મહત્વર્થ ધરાવે છે. ગુજરાતમાં દલિત વસ્તીની ટકાવારી અન્ય રાજ્યોની સરખામણીએ ઘણી ઓછી છે, પરંતુ ઘણી બેઠકો પર આ જાતિ ચૂંટણી પરિણામોને પ્રભાવિત કરવામાં સક્ષમ છે. ગુજરાતમાં છેલ્લા 25 વર્ષથી ભાજપનું શાસન છે. તે જ સમયે, 1995 પછી કોંગ્રેસ ફરી ક્યારેય અહીં સત્તા પર કબજો કરી શકી નથી. તેથી જ 27 વર્ષથી કોંગ્રેસ આ વનવાસને હવે ખતમ કરવા માંગે છે.
તો બીજી તરફ આખા દેશની નજર આ ચૂંટણી પર પણ છે, કારણ કે છેલ્લી ચૂંટણી 2017માં કોંગ્રેસ ખૂબ જ ઓછા માર્જિનથી ભાજપથી પાછળ રહી ગઈ હતી. કોંગ્રેસે 2017માં પોતાના મજબૂત પ્રદર્શનથી એવો સંદેશ આપ્યો હતો કે તે ગુજરાતમાં હવે નબળી નથી. બીજી તરફ ગુજરાતમાં ભાજપ ફરી સત્તા કબજે કરવા માટે તૈયાર છે. વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી અને કેન્દ્રીય ગૃહમંત્રી અમિત શાહ ગુજરાતમાંથી જ આવે છે. આ ચૂંટણીને લઈને બંને સક્રિય થઈ ગયા છે અને મોટા પાયે તૈયારીઓ પણ શરૂ કરી દેવામાં આવી છે.
ગુજરાતના રાજકારણમાં આજે પણ જાતિગત વ્યવસ્થા પર મતદાન થાય છે. તેના આધારે રાજકીય પક્ષ પણ જ્ઞાતિના સમીકરણને ધ્યાનમાં રાખીને તમામ જ્ઞાતિઓને ટિકિટમાં તેમની સંખ્યા પ્રમાણે પ્રતિનિધિત્વ આપવાનું કામ કરે છે. ગુજરાતના રાજકારણમાં દલિતોનો પ્રભાવ અન્ય રાજ્યો કરતાં ઘણો ઓછો છે. રાજ્યની વસ્તીના હિસાબે દલિત વસ્તી એકસાથે ટકા છે. તો બીજી તરફ ગુજરાતની સુરક્ષીત સીટો પર દલિત મતદાતાઓની વસ્તી પણ અલગ-અલગ છે. મોટાભાગની અનામત બેઠકો પર દલિત મતદારોની સંખ્યા માત્ર 10 થી 11 ટકા છે. તેમ છતાં તમામ રાજકીય પક્ષોએ ચૂંટણીમાં દલિત મત મેળવવા પોતપોતાની રીતે પ્રયાસો કર્યા છે.
ગુજરાત વિધાનસભા ચૂંટણી 2017માં સૌથી મહત્વની બાબત એ હતી કે આદિવાસી અને દલિત લોકોએ ભાજપમાં વિશ્વાસ વ્યક્ત કર્યો હતો. દલિત નેતા જીગ્નેશ મેવાણીના ભાજપ વિરુદ્ધના અભિયાનની પણ કોઈ અસર થઈ નથી. બંને જગ્યાએ ભાજપે 15 ટકાની વૃદ્ધિ હાંસલ કરી છે. દલિતો અને આદિવાસીઓનું ભાજપને આ રીતે સમર્થન એક મોટા જાતિ પરિવર્તન તરફ ઈશારો કરે છે.
ગુજરાતના રાજકારણમાં આદર્શ મતદારોનો ભારે પ્રભાવ માનવામાં આવે છે. રાજ્યની વસ્તી ભલે 6 કરોડ સુધી પહોંચી ગઈ હોય, પરંતુ આ વસ્તીના 11 ટકા આદિવાસી મતદારો છે. આદિવાસી મતદારો ઘણી બેઠકોના ચૂંટણી પરિણામોને સીધી અસર કરે છે. આથી કોંગ્રેસ અને ભાજપ આદિવાસી મતદારોનું સમર્થન મેળવવા ચૂંટણીમાં ભરપૂર પ્રયાસ કરી રહ્યા છે.
હવે ગુજરાતના રાજકારણમાં જીગ્નેશ મેવાણીનું નામ મુખ્ય ધારાના નેતાઓમાં જોડાઈ ગયું છે. જીગ્નેશ મેવાણી ગુજરાતના દલિત રાજકારણમાં એક મોટા ચહેરા તરીકે ઉભરી રહ્યા છે. ગુજરાતની ચૂંટણીમાં તેમને સંપૂર્ણ રીતે નજરઅંદાજ કરવા પણ યોગ્ય નથી. જીગ્નેશ દલિત રાજકારણથી વાકેફ છે. આ કારણથી માયાવતી, રામવિલાસ પાસવાન, મલ્લિકાર્જુન ખડગે અને થાવરચંદ ગેહલોતની જેમ તેમનું નામ પણ દલિતના મોટા નેતા તરીકે લેવામાં આવી રહ્યું છે.
