હિન્દુ ધર્મમાં ચાર ધામ યાત્રાને ખૂબ જ શુભ માનવામાં આવે છે. દરેક સાચા સનાતની પોતાના જીવનમાં ઓછામાં ઓછું એક વાર ચાર ધામ યાત્રા પર જવાનું સપનું જુએ છે. ચાર ધામમાં બદ્રીનાથ (ઉત્તરાખંડ), દ્વારકા (ગુજરાત), જગન્નાથ પુરી (ઓડિશા), રામેશ્વરમ (તામિલનાડુ)નો સમાવેશ થાય છે. આ દેશની ચારેય દિશામાં સ્થિત છે. બદ્રીનાથ, કેદારનાથ, ગંગોત્રી અને યમુનોત્રીને છોટી ચાર ધામ યાત્રા કહેવામાં આવે છે.
આ ઉત્તરાખંડના ગઢવાલ વિભાગમાં છે. ટૂંકી ચાર ધામ યાત્રા 6 મહિના સુધી ચાલે છે, ત્યારબાદ તમામ મંદિરોના દરવાજા બંધ કરી દેવામાં આવે છે. આ ચાર ધામની યાત્રા માત્ર ધાર્મિક દૃષ્ટિકોણથી જ મહત્વપૂર્ણ નથી, પરંતુ તે આધ્યાત્મિક શાંતિ અને અદ્ભુત કુદરતી સૌંદર્યનો અનુભવ પણ પ્રદાન કરે છે.
યમુનોત્રી:
યમુનોત્રીઃ
ઈતિહાસઃ યમુનોત્રીને ભગવાન યમુનાનું મુખ્ય મંદિર માનવામાં આવે છે. આ સ્થાન યમુનાજીને સમર્પિત છે, જે સૂર્યની પુત્રી અને ભગવાન શ્રી કૃષ્ણની રાણી છે.
રસપ્રદ તથ્ય: યમુનોત્રીની આસપાસ ગરમ પાણીના ઝરણાં છે, જેને 'યમુનોત્રી કે નળ' કહેવામાં આવે છે. તેમનું પાણી સોના કરતાં વધુ ગરમ છે અને ભક્તો અહીં સ્નાન કરે છે.
સ્થળનું મહત્વઃ યમુનોત્રી એક અદ્ભુત પ્રાકૃતિક સ્થળ છે અને અહીંથી યમુનાને જોવી એ કોઈ વરદાનથી ઓછું માનવામાં આવતું નથી.
ગંગોત્રી:
ઈતિહાસઃ ગંગોત્રી એ સ્થળ છે જ્યાંથી ગંગા નદી નીકળતી હોવાનું માનવામાં આવે છે. અહીં માતા ગંગાની પૂજા કરવાની તેમજ તેમની પવિત્રતાનો સ્વીકાર કરવાનો વિશેષ અવસર છે. આ સ્થળ પણ ઘણું જૂનું છે અને તીર્થસ્થળ તરીકે ખૂબ મહત્વ ધરાવે છે.
રસપ્રદ તથ્ય: ગંગોત્રી, મુખ્યત્વે ગંગા નદીનું ઉદ્ગમ સ્થાન, પવિત્ર માનવામાં આવે છે. એક ખાસ વાત એ છે કે ગંગોત્રી મંદિરમાં જે માતા ગંગાનું શિલ્પ રાખવામાં આવ્યું છે તે એક વિશાળ સફેદ પથ્થર છે.
સ્થળનું મહત્વ: ગંગા ભગવાન શિવ સાથે ભગીરથની તપસ્યાથી ગંગોત્રી મંદિરની નજીક સ્થિત ભાગીરથી ખડક પર ઉતરી હતી, જે આજે પણ ધાર્મિક દૃષ્ટિકોણથી વિશેષ છે.
