માનનીય પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીની અધ્યક્ષતામાં કેન્દ્રીય મંત્રીમંડળે એપ્રિલ 2022થી એક વર્ષના સમયગાળા માટે RuPay ડેબિટ કાર્ડ્સ અને ઓછા મૂલ્યના BHIM-UPI વ્યવહારો (વ્યક્તિ-થી-વેપારી)ને પ્રોત્સાહન આપવા માટેની પ્રોત્સાહક યોજનાને મંજૂરી આપી છે.
RuPay ડેબિટ કાર્ડના પ્રચાર માટે મંજૂર પ્રોત્સાહન યોજના અને નાણાકીય વર્ષ 2022-23માં ઓછા મૂલ્યના BHIM-UPI ટ્રાન્ઝેક્શન્સ (P2M)નો નાણાકીય ખર્ચ ₹2,600 કરોડ છે. ઉપરોક્ત યોજના હેઠળ, વર્તમાન નાણાકીય વર્ષ નાણાકીય વર્ષ 2022-23 માટે રૂપે ડેબિટ કાર્ડ્સ અને ઓછા મૂલ્યના BHIM-UPI ટ્રાન્ઝેક્શન્સ (P2M)નો ઉપયોગ કરીને પોઇન્ટ-ઓફ-સેલ (PoS) અને ઈ-કોમર્સ વ્યવહારોને પ્રોત્સાહન આપવા માટે, હસ્તગત કરનાર બેંકોને નાણાકીય પ્રોત્સાહન આપવામાં આવશે.
નાણાં મંત્રીએ, નાણાકીય વર્ષ 2022-23 માટેના બજેટ પરના તેમના ભાષણમાં, આર્થિક અને વપરાશકર્તા-મૈત્રીપૂર્ણ પેમેન્ટ પ્લેટફોર્મના ઉપયોગને પ્રોત્સાહન આપવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરીને, અગાઉના બજેટમાં જાહેર કરાયેલ ડિજિટલ ચૂકવણીઓ માટે નાણાકીય સહાય ચાલુ રાખવાના સરકારના ઉદ્દેશ્યની જાહેરાત કરી હતી. આ યોજના ઉપરોક્ત બજેટની જાહેરાતના અનુપાલનમાં ઘડવામાં આવી છે.
FY2021-22માં, સરકારે ડિજિટલ ટ્રાન્ઝેક્શનને વધુ પ્રોત્સાહન આપવા માટે FY2021-22ના બજેટની જાહેરાતના અનુપાલનમાં પ્રોત્સાહક યોજનાને મંજૂરી આપી હતી. પરિણામે, કુલ ડિજિટલ પેમેન્ટ વ્યવહારોએ વાર્ષિક ધોરણે 59%ની વૃદ્ધિ નોંધાવી છે, જે FY2020-21માં 5,554 કરોડથી વધીને FY2021-22માં 8,840 કરોડ થઈ છે. BHIM-UPI વ્યવહારોએ વર્ષ-દર-વર્ષે 106% વૃદ્ધિ નોંધાવી છે, જે FY2020-21માં 2,233 કરોડથી વધીને FY2021-22માં 4,597 કરોડ થઈ છે.
ડિજિટલ પેમેન્ટ સિસ્ટમ્સમાં વિવિધ હિસ્સેદારો અને ભારતીય રિઝર્વ બેંક (RBI) એ ડિજિટલ પેમેન્ટ ઇકોસિસ્ટમના વિકાસ પર શૂન્ય MDR શાસનની સંભવિત પ્રતિકૂળ અસર અંગે ચિંતા વ્યક્ત કરી હતી. વધુમાં, નેશનલ પેમેન્ટ્સ કોર્પોરેશન ઓફ ઈન્ડિયા (NPCI) એ અન્ય બાબતોની સાથે, BHIM-UPI અને RuPay ડેબિટ કાર્ડ ટ્રાન્ઝેક્શનને પ્રોત્સાહન આપવા માટે વિનંતી કરી હતી જેથી ઈકોસિસ્ટમના હિસ્સેદારો માટે ખર્ચ-અસરકારક મૂલ્ય દરખાસ્ત બનાવવામાં આવે, વેપારી સ્વીકૃતિ ફૂટપ્રિન્ટમાં વધારો થાય અને રોકડ ચુકવણીમાંથી ડિજિટલ પેમેન્ટ માટે ઝડપી સ્થળાંતર થાય.
ભારત સરકાર સમગ્ર દેશમાં ડિજિટલ પેમેન્ટને પ્રોત્સાહન આપવા માટે વિવિધ પહેલ કરી રહી છે. પાછલા વર્ષોમાં, ડિજિટલ પેમેન્ટ વ્યવહારોમાં જબરદસ્ત વૃદ્ધિ જોવા મળી છે. કોવિડ-19 કટોકટી દરમિયાન, ડિજિટલ પેમેન્ટ્સે નાના વેપારીઓ સહિતના વ્યવસાયોના કામકાજને સરળ બનાવ્યું અને સામાજિક અંતર જાળવવામાં મદદ કરી. UPI એ ડિસેમ્બર 2022ના મહિનામાં ₹12.82 લાખ કરોડના મૂલ્ય સાથે 782.9 કરોડ ડિજિટલ પેમેન્ટ વ્યવહારોનો રેકોર્ડ હાંસલ કર્યો છે.
આ પ્રોત્સાહક યોજના એક મજબૂત ડિજિટલ પેમેન્ટ ઇકોસિસ્ટમના નિર્માણમાં અને RuPay ડેબિટ કાર્ડ અને BHIM-UPI ડિજિટલ વ્યવહારોને પ્રોત્સાહન આપશે. 'સબકા સાથ, સબકા વિકાસ'ના ઉદ્દેશ્યને અનુરૂપ, આ યોજના UPI લાઇટ અને UPI 123PAYને આર્થિક અને વપરાશકર્તા-મૈત્રીપૂર્ણ ડિજિટલ પેમેન્ટ સોલ્યુશન્સ તરીકે પ્રોત્સાહિત કરશે અને દેશમાં વસ્તીના તમામ ક્ષેત્રો અને સેગમેન્ટમાં ડિજિટલ ચૂકવણીને વધુ ઊંડી બનાવવા સક્ષમ બનાવશે..
