આજે જ્યારે ભારત પોતાની આઝાદીના 75 વર્ષ પૂરા કરીને 76માં વર્ષની ઉજવણી કરી રહ્યું છે ત્યારે આપણે એક ક્ષણ માટે થોભીને વિચારવાની જરૂર છે કે આઝાદીના અધૂરા સપનાને કેવી રીતે સાકાર કરવા અને જો આપણે આપણા ઉદ્દેશ્યથી વિપરીત દિશામાં તો નથી જઈ રહ્યા ને.
ઓગસ્ટ મહિનો ભારતીય રાજકારણ માટે સૌથી મહત્વપૂર્ણ છે. આ મહિનાની 9મી તારીખે "બ્રિટિશ ભારત છોડો" તરીકે બ્રિટિશ શાસન સામે છેલ્લું યુદ્ધ લડવામાં આવ્યું હતું અને આ મહિનાની 15મી તારીખે આઝાદી પ્રાપ્ત થઈ હતી, જોકે સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામના નાયકો જે રીતે ઈચ્છતા હતા તે સ્વરૂપમાં નથી.
ભારતીય રાજકારણ માટે ઓગસ્ટ મહિનો સૌથી મહત્વપૂર્ણ છે. બ્રિટિશ શાસન સામે છેલ્લું યુદ્ધ આ મહિનાની 9મી તારીખે "બ્રિટિશ ભારત છોડો" તરીકે લડવામાં આવ્યું હતું અને આ મહિનાની 15મી તારીખે આઝાદી પ્રાપ્ત થઈ હતી, જો કે સ્વતંત્રતા સંગ્રામના નાયકો જે રીતે ઇચ્છતા હતા તે સ્વરૂપમાં નહોતું. ત્રિરંગો ધ્વજ ઘરે-ઘરે પહોંચાડવામાં આવી રહ્યો છે - જો કે તે મૂળ ખ્યાલ મુજબ ખાદીનો નથી પણ પોલિએસ્ટરનો છે અને તે પણ આયાત કરવામાં આવ્યો છે. આપણે આપણા દેશમાં આપણા ધ્વજનું કાપડ પણ વણાવી શકતા નથી,
ઘરે-ઘરે ધ્વજ ફરકાવવાના બહાને એ રાજકીય દળો મુખ્ય પ્રવાહમાં જોડાવાનું નાટક કરીને સ્વાતંત્ર્ય ચળવળનો શ્રેય લેવા માગે છે અને સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામના અસલી હીરોને ખલનાયક સાબિત કરવા માગે છે. દેશની નવી પેઢીને આ કપટથી કેવી રીતે બચાવવી?
સ્વાભાવિક છે કે તેના માટે આપણે પણ ઘરે ઘરે જવું પડશે. વાસ્તવમાં, મહાત્મા ગાંધીનું સૌથી મોટું યોગદાન એ હતું કે સ્વતંત્રતા સંગ્રામને મુઠ્ઠીભર સશસ્ત્ર ક્રાંતિકારીઓ સુધી મર્યાદિત રાખવાને બદલે, તેમણે તેને જનતા સુધી પહોંચાડ્યો અને તેમને સક્રિયપણે સામેલ કર્યા સત્ય અને અહિંસા દ્વારા અત્યાચારી શાસન સામે લડતા સામાન્ય માણસને શીખવ્યું. જાહેર વિશ્વાસ વિના કોઈ શક્તિ ટકી શકતી નથી, અને ગાંધીએ બ્રિટિશ જનતાના એક વર્ગનું સમર્થન જીતીને, શાસન કરવાની બ્રિટીશની નૈતિક સત્તાને સફળતાપૂર્વક પડકારી હતી - એક મહાન સિદ્ધિ.
આ સારી વાત છે કે સરકાર દરેક ઘરે ત્રિરંગા ધ્વજ મોકલી રહી છે . હવે બાકીના લોકોની જવાબદારી છે કે તેઓ ઘરે ઘરે જઈને આઝાદી અને ત્રિરંગાનો અર્થ સમજાવે. ભારતનો ભગવો ધ્વજ માત્ર ત્રણ રંગના કપડાંનું ગઠજોડ નથી. તે ભારતીય પ્રજાસત્તાકની શક્તિ, હિંમત, સત્ય, શાંતિ, પ્રજનન અને સમૃદ્ધિનું પ્રતીક છે. ત્રિરંગા ધ્વજની સાથે, આપણે બંધારણની પ્રસ્તાવના ઘરે-ઘરે લઈ જવી જોઈએ જેમાં આપણે આપણા ઉદ્દેશ્યો – સ્વતંત્રતા, સમાનતા અને બંધુત્વ નિર્ધારિત કર્યા હતા. તમામને રાજકીય, સામાજિક અને આર્થિક ન્યાય. લોકોને સમજાવવું પડશે કે છેલ્લા કેટલાક સમયથી દેશની ગાડી આ મૂલ્યોથી ઉલટી દિશામાં ચાલી રહી છે અને તેના પરિણામો ભયંકર હશે.
અમે પ્રતિજ્ઞા લીધી હતી કે કાયદાનું શાસન રહેશે, એટલે કે કાયદાની સામે બધા સમાન હશે. તેમાં બુલડોઝરનો કોઈ સ્થાન નથી. અમે વચન આપ્યું હતું કે દરેકને આર્થિક ન્યાય મળશે, એટલે કે લોકો આત્મનિર્ભર થશે, આપણે એવું નહોતું વિચાર્યું કે બે ટંકનાં ભોજન માટે સરકાર સામે હાથ પસારવા પડશે. . કોઈપણ દિવસનું છાપું ઉપાડો અને જુઓ, સ્પષ્ટપણે ખબર પડે છે કે લોકોના જીવનમાં કેટલો અસંતોષ છે. બેરોજગારી અને દેવું વધી રહ્યું છે અને આત્મહત્યાનું પ્રમાણ પણ વધી રહ્યું છે.
કહેવા માટે કે આપણે સંસદીય લોકતંત્ર ચલાવી રહ્યા છીએ, પરંતુ સંસદ એક ઔપચારિકતા બની ગઈ છે. બંધારણમાં સાંસદોને વાણીની સંપૂર્ણ સ્વતંત્રતા આપવામાં આવી છે, અને ત્યાં કંઈપણ બોલવા બદલ તેમની સામે કોઈ કાર્યવાહી થઈ શકતી નથી, પરંતુ સાંસદો રાજકીય પક્ષોના ગુલામ બની ગયા છે અને રાજકીય પક્ષો તેમના સર્વોચ્ચ નેતાની મુઠ્ઠીમાં કેદ છે.
સંસદનું કામ સરકારના કામની તપાસ કરવાનું, પ્રશ્નો પૂછવાનું, કાયદો બનાવવાનું અને તેની તપાસ કરીને બજેટ મંજૂર કરવાનું છે, પરંતુ હવે આ બધી માત્ર ઔપચારિકતા છે અને તેથી જ સરકાર નિરંકુશ છે, પક્ષપલટાના કાયદાએ સંસદસભ્યો અને ધારાસભ્યોને તો રોકી શક્યા નહી પણ સંસદસભ્યો અને ધારાસભ્યોની બોલતી જરૂર બંધ થઈ ગઈ છે.
રાજકીય પક્ષોના નેતૃત્વની પસંદગીમાં કે નીતિ નક્કી કરવામાં, સંસદ કે વિધાનસભાના ઉમેદવારોની પસંદગીમાં પાયાના કાર્યકરોની કોઈ ભૂમિકા હોતી નથી. ચૂંટણી એટલી મોંઘી થઈ ગઈ છે અને પ્રક્રિયા એટલી જટિલ છે કે કોઈ સામાન્ય રાજકીય સામાજિક કાર્યકર પોતાની ઉમેદવારી વિશે વિચારી પણ શકતો નથી.
આપણું સપનું ગ્રામ સ્વરાજ એટલે કે વિકેન્દ્રિત શાસનનું હતું, પરંતુ શાસન એટલું કેન્દ્રિય બની ગયું છે કે વડા પ્રધાન અને મુખ્ય પ્રધાન સિવાય કોઈ મેયર, જિલ્લા પરિષદના પ્રમુખ, બ્લોક વડા કે ગ્રામ્ય વડાને તેમની અનુરૂપ નીતિઓ અને નિયમો બનાવવાનો અધિકાર નથી. સંબંધિત વિસ્તારો.
મૂડીવાદી અર્થવ્યવસ્થા લોકશાહીને બદલે કેન્દ્રિય શાસનને અનુકૂળ માને છે, તેથી દેશમાં આવી આર્થિક નીતિઓ બનાવવામાં આવી રહી છે, જેના કારણે દેશમાં અસમાનતા ખતરનાક રીતે વધી રહી છે અને સંપત્તિ મુઠ્ઠીભર લોકો અથવા કેટલીક કંપનીઓના હાથમાં કેન્દ્રિત થઈ રહી છે અને હકીકતમાં તેઓ. રાજકીય પક્ષો પણ ચલાવી રહ્યા છે.
એટલા માટે આપણે ઘરે-ઘરે જઈને લોકોને જણાવવું પડશે કે તેઓ માત્ર લાભાર્થી નથી એટલે કે થોડાક કિલો અનાજ, પૈસા કે ઘરનાં હકદાર નથી. પરંતુ ભારતીય પ્રજાસત્તાકના માલિકો અને સ્ટેકહોલ્ડરનાં નાતે ઘણું બધું મેળવવાના હકદાર છે, જે ધર્મ અને જાતિના ઝઘડામાં ફસાઈને વર્તમાન રાજકીય વ્યવસ્થા તેમને વંચિત કરી રહી છે.
તેમને જણાવવું પડશે કે ન્યાય, શિક્ષણ, આરોગ્ય, કૃષિ, કુટીર ઉદ્યોગ, જાહેર પરિવહન વગેરે માટે બજેટ શા માટે ફાળવવામાં આવે છે? બેરોજગારી કેમ વધી રહી છે? માથાદીઠ આવક આટલી ઓછી કેમ છે? એટલે કે, લોકો કેમ ખુશ નથી?
એક મોટો પ્રશ્ન એ છે કે સામાન્ય લોકો સુધી કેવી રીતે પહોંચવું? સામાન્ય માણસ રોજબરોજના પ્રશ્નોમાં વ્યસ્ત છે. સામાન્ય માણસ તો રાજનીતિમાં સીધો જ સામેલ થવા પણ ઈચ્છતો નથી, તેથી જો આપણે લોકો સાથે જોડાવું હોય તો તેમના જીવન સાથે જોડાયેલા પ્રશ્નો સાથે જોડાવું પડશે. લોકોને બળ આપે તેવા કાર્યક્રમો વિશે વિચારવું પડશે જેમ કે અસ્પૃશ્યતા નિવારણ, ચરખા, ગાય સેવા, પાયાનું શિક્ષણ અને બીજા ઘણા કાર્યક્રમો સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામમાં લેવામાં આવ્યા હતા.
આઝાદી પછી દેશમાં પરિવર્તન ઇચ્છતા લોકોએ પોતાના હીરોને પણ વહેંચી લીધા છે. ગાંધી, વિનોબા, નેહરુ, જય પ્રકાશ, લોહિયા, આંબેડકર વગેરે. આ બધા એકબીજાના પૂરક હતા - વિરોધી નહીં. આજે જ્યારે આપણે સ્વતંત્રતા દિવસની ઉજવણી કરી રહ્યા છીએ, ત્યારે આઝાદીના અધૂરા સપનાને સાકાર કરવા માટે દરેક અનુયાયીઓ એક છત્ર નીચે આવવાની જરૂર છે- તો જ એક મજબૂત શક્તિનું નિર્માણ થશે જે દેશને ખોટા માર્ગે જતા રોકી શકશે.
